MEMORIAŁ POTRZEBUJE TWOJEJ POMOCY
Wspominamy ofiary "operacji narodowościowych" w czasach Wielkiego Terroru
Aresztowany Mammad Haji Orkhanbeyli, zdjęcie: Wikimedia Commons
5 sierpnia co roku wspomina się ofiary Wielkiego Terroru w ZSRR. Wielkim Terrorem nazywany jest okres przeprowadzania „masowych operacji NKWD” w latach 1937-1938. Aresztowano i rozstrzelano wówczas setki tysięcy ludzi. Wszystko zaczęło się od rozkazu NKWD nr 00477 w sprawie operacji przeciwko „kułakom i elementom antysowieckim”. Do 5 sierpnia 1937 roku rozkaz ten został rozesłany do wszystkich regionalnych Zarządów NKWD w całym ZSRR, po czym rozpoczęły się aresztowania.
W tych samych dniach podpisano również kilka innych rozkazów NKWD, takich jak nakaz aresztowania „obywateli niemieckich” oraz członków „Polskiej Organizacji Wojskowej" – to właśnie od nich rozpoczęły się tak zwane „polskie” i „niemieckie” operacje. Wraz z kilkunastoma innymi dyrektywami stanowią one tzw. „operacje narodowościowe” NKWD z lat 1937-1938. W trakcie tych operacji aresztowano osoby, które były związane z krajami sąsiadującymi z ZSRR (i nie tylko), odwiedzały je, ich krewnych i znajomych, a nawet i te, które po prostu miały „zagraniczne nazwiska”.
Wielki Terror zakończył się tak samo, jak się rozpoczął – na rozkaz „z góry” w listopadzie 1938 roku.
W tym roku proponujemy, aby 5 sierpnia i w przeddzień uczcić pamięć o ofiarach „operacji narodowościowych NKWD” w różnych regionach ZSRR – w wyniku Wielkiego Terroru skład etniczny, socjalny i kulturowy w wielu regionach kraju uległ radykalnym zmianom i silnej rusyfikacji.
W trakcie jedenastu „narodowościowych” operacji Komisja NKWD oraz Prokurator ZSRR rozpatrzyli 225 325 spraw, a 170 482 osoby zostały skazane na rozstrzelanie. Ponadto, na ostatnim etapie operacji tzw. Specjalne Trójki NKWD rozpatrzyły co najmniej 107 660 spraw i skazały na rozstrzelanie co najmniej 72 252 osoby.
Przykładowo, w Karelii na podstawie „polskiego”, a później „fińskiego” rozkazu aresztowano i w większości rozstrzelano około 4 500 Finów. Represje na „linii fińskiej” osiągnęły tak dużą skalę, że Finowie stanowili ponad 40% wszystkich aresztowanych w Karelii w latach 1937-1938 (przy czym stanowili oni jedynie 3,2% ludności).
Miejsca masowych pochówków dla rozstrzelanych zostały przygotowane w niemal każdym obwodowym i rejonowym centrum ZSRR z wyprzedzeniem, jeszcze przed rozpoczęciem masowych egzekucji. Czasami znajdowały się one w centrum miasta, lecz częściej poza nim, w lesie. Nazwy wielu z nich brzmią znajomo: Sandarmoch, Krasnyj Bor, Lewaszowo, Piwowariha, Dubowka, Dwunasty kilometr, Kołpaszewski Jar, Las Tesnicki, Lisia Bałka, Bykownia, Kuropaty, Butowo, Kommunarka – jednak wiele z nich jest znanych w znacznie mniejszym stopniu. W wielu miastach można znaleźć większe lub mniejsze pomniki – czasami znajdują się one w centrum, czasami na cmentarzach, a czasami tylko na poligonach egzekucyjnych za miastem.
W tych samych dniach podpisano również kilka innych rozkazów NKWD, takich jak nakaz aresztowania „obywateli niemieckich” oraz członków „Polskiej Organizacji Wojskowej" – to właśnie od nich rozpoczęły się tak zwane „polskie” i „niemieckie” operacje. Wraz z kilkunastoma innymi dyrektywami stanowią one tzw. „operacje narodowościowe” NKWD z lat 1937-1938. W trakcie tych operacji aresztowano osoby, które były związane z krajami sąsiadującymi z ZSRR (i nie tylko), odwiedzały je, ich krewnych i znajomych, a nawet i te, które po prostu miały „zagraniczne nazwiska”.
Wielki Terror zakończył się tak samo, jak się rozpoczął – na rozkaz „z góry” w listopadzie 1938 roku.
W tym roku proponujemy, aby 5 sierpnia i w przeddzień uczcić pamięć o ofiarach „operacji narodowościowych NKWD” w różnych regionach ZSRR – w wyniku Wielkiego Terroru skład etniczny, socjalny i kulturowy w wielu regionach kraju uległ radykalnym zmianom i silnej rusyfikacji.
W trakcie jedenastu „narodowościowych” operacji Komisja NKWD oraz Prokurator ZSRR rozpatrzyli 225 325 spraw, a 170 482 osoby zostały skazane na rozstrzelanie. Ponadto, na ostatnim etapie operacji tzw. Specjalne Trójki NKWD rozpatrzyły co najmniej 107 660 spraw i skazały na rozstrzelanie co najmniej 72 252 osoby.
Przykładowo, w Karelii na podstawie „polskiego”, a później „fińskiego” rozkazu aresztowano i w większości rozstrzelano około 4 500 Finów. Represje na „linii fińskiej” osiągnęły tak dużą skalę, że Finowie stanowili ponad 40% wszystkich aresztowanych w Karelii w latach 1937-1938 (przy czym stanowili oni jedynie 3,2% ludności).
Miejsca masowych pochówków dla rozstrzelanych zostały przygotowane w niemal każdym obwodowym i rejonowym centrum ZSRR z wyprzedzeniem, jeszcze przed rozpoczęciem masowych egzekucji. Czasami znajdowały się one w centrum miasta, lecz częściej poza nim, w lesie. Nazwy wielu z nich brzmią znajomo: Sandarmoch, Krasnyj Bor, Lewaszowo, Piwowariha, Dubowka, Dwunasty kilometr, Kołpaszewski Jar, Las Tesnicki, Lisia Bałka, Bykownia, Kuropaty, Butowo, Kommunarka – jednak wiele z nich jest znanych w znacznie mniejszym stopniu. W wielu miastach można znaleźć większe lub mniejsze pomniki – czasami znajdują się one w centrum, czasami na cmentarzach, a czasami tylko na poligonach egzekucyjnych za miastem.
Tłumaczenie z rosyjskiego: Aleksandra Pacak